BMT-nin baş katibi Ban Ki-moon: bu əvəzsiz razılaşma
insanlıq üçün böyük sıçrayışdır.
Bu ilin 7-8 iyun tarixlərində Almanyada keçirilmiş böyük
yeddilərin (G7) görüşündə aşağı karbon iqtisadiyyatı, mədən yanacağının
alternativlərinin inkişafı, alternativ enerji sahəsində innovasiyaların dəstəklənməsi
sahəsində təşəbbüslər dəstəklənmiş və bu yekun deklorasiyada öz əksini tapmışdı.
Artıq bir neçə ildir ki, qərb ölkələrində aşağı karbon iqtisadiyyatı haqqında
daha yüksək səslə danışırlar. Bu mövzu böyük yeddilər, BMT, Avropa Birliyi səviyyəsində
müzakirə olunur və ən əsası dəstəklənir.
İl başa çatmamış daha bir önəmli və qlobal razılaşma əldə
olundu. BMT-nin Parisdə keçirilən İqlim Dəyişikliyi Konfransı (COP21) dünən başa çatdı.
Konfransda tarixdə ilk dəfə iqlim dəyişikliyi istiqamətində bütün dünya ölkələrinin
razılığını ifadə edən Paris Razılaşması əldə olundu. 20 ildən artıq davam edən
danışıqlar və 2 həftəlik konfrans nəticəsində 195 ölkənin əldə etdiyi razılıq
mütəxəssislər tərəfindən tarixin dönüş nöqtəsi adlandırılır.
Yəqin ilk sual yarandı: “Dünyadan bizə nə?” Bu razılaşma
karbon əsaslı yanacaqlardan imtina ilə bağlı mühüm addımdır. Ekoloji hədəflər
müxtəlif ölçü meyarları ilə ifadə olunsa da, razılaşma dünya iqtisadiyyatının
karbon əsaslı yanacaq mənbələrindən asılılığının aradan qaldırılmasını hədəfləyir.
İlk dəfədir ki, dünyanın böyük maliyyə qurumları, bankları təmiz, yenilənə bilən
enerji mənbələri ilə bağlı texnologiyaların inkişafına sərmayə qoymaq təşəbbüsü
göstərdi. Təkcə Fransa maliyyə institutları təmiz enerji təşəbbüslərinin
inkişafına 200 milyard dollardan çox investisiya yönəldəcək (məsələn, Credit
Agricole CİB 60 milyard dollar, neft şirkəti Total-ın da daxil olduğu Fransız
enerji və texnologiyalar şirkətlər asosasiyası 80 milyard dollar və s). Bu günə
qədər, yüksək karbon fəaliyyətinin əsas investisiya mənbələri olan Amerika
Bankı, HSBC, Çin Bankı kimi böyük maliyyə instututları artıq alternativ enerji
innovasiyalarını strateji məqsədlər sırasına daxil etdi.
ABŞ və neft nəhəngi Səudiyyə Ərəbistanının da daxil olduğu
20 inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan yeni sənaye ölkələri təmiz enerji
innovasiyaları, alternativ enerji mənbələrinin araşdırılması və inkişafı fəaliyyətinə
10 milyard dollar investisiya yatırmağı nəzərdə tutan "İnnovasiya Misiyası"nı
razılaşdırdı. Bu misyanın əsas hədəfi 2030-cu ilə qədər təmiz enerji mənbələrinin
iqtisadi cəhətdən daha dayanıqlı olmasına bilavasitə yardım etmək, bu sahədə
aparılan elmi araşdırmaları təmənnasız dəstəkləməkdir. Proqram dünyanın zənginləri
Bill Gates (artıq proqrama 2 milyard dollar ianə edib), Mark Zuckerberg,
Richard Branson, Mukesh Ambani tərəfindən də dəstəklənir.
Mədən yanacaqlarının alternativ enerji mənbələri ilə əvəz
edilməsinin əsas məqsəd kimi irəli sürüldüyü Paris Razılaşmasının yerinə yetirilməsinə
təkcə inkişaf etməkdə olan ölkələr 2020-ci ilə qədər hər il 18 milyard dollar vəsait
yönəldəcək. Yaponiya isə bu məqsədlə hər il azı 10 milyard dollar xərcləməyi
planlaşdırır.
İqlim dəyişikliyi və aşağı karbon iqtisadiyyatı ilə bağlı təşəbbüslər
əsasən inkişaf etmiş ölkələr tərəfindən dəstəklənmirdi. Bundan qabaq irəli
sürülmüş Kioto Protokolunu da məhz ABŞ, Çin kimi ölkələrdən tam dəstək almadı.
Sual yaranır, nə baş verir ki, ABŞ, Fransa, Almanya 2015-ci ildə nəinki bu təşəbbüslərin
əsas hərəkətverici qüvvəsinə çevrilir, hətta iqtisadiyyatı birbaşa neft məhsullarından
asılı olan Ərəbistanı da bu təşəbbüslərə dəstək olmağa “məcbur” edir? Cavab
texniki cəhətdən çox mürəkkəb olsa da ifadə olunması baxımdan olduqca sadədir:
innovasiya və yeni texnologiyalar. Böyük elmi mərkəzlər artıq müxtəlif istiqamətlərdə
təmiz enerji texnologiyalarını elm ictimaiyyətinə təqdim ediblər. İndi əsas məqsəd
bəzən nəzəri, bəzən də labaratoriya səviyyəsində olan bu innovasiyalara,
ideyalara maliyyə resursları yönəldib onların kütləvi istehsalı, tətbiqinə nail
olmaqdır. Son hadisələr göstərir ki, neft iqtisadiyyatının (yuxarı karbon
iqtisadiyyatı) ömrü çox uzun olmayacaq. Bu təkcə neftə alternativ
texnologiyalar və ya enerji mənbələri ilə bağlı innovasiyalarla deyil, həm də elə neft və neft məhsullarından
daha effektiv istifadəyə yönələn texnologiyaların tətbiqi ilə baş verəcək.